اسید استئاریک

در اغلب چربی های حیوانی و گیاهی، ماده ای وجود دارد به نام اسید استئاریک با فرمول شیمیایی C₁₈H₃₆O₂ و با زنجیره بلند 18 کربنی که یک اسید چرب اشباع شده است و در دسته اسیدهای کربوکسیلیک قرار دارد. اسید استئاریک به سادگی در روغن های ارگانیک و الکل حل می شود ولی در آب یک ماده نامحلول است. میزان نقطه ذوب ماده اسید استئاریک بین 69.3 درجه سانتی گراد است و در دمای اتاق حالتی پایدار باقی خواهد ماند. اسید استئاریک در منابع مختلفی وجود دارد از جمله منابع حیوانی و گیاهی که در ادامه بیشتر با آن آشنا می شویم.

ویژگی های فیزیکی و شیمیایی اسید استئاریک

شاخص های فیزیکی و شیمیایی انواع مواد غذایی در کیفیت،  ایمنی و البته ماندگاری مواد نقش  بسیار مهمی دارد و بر طعم و بافت ماده غذایی این ویژگی های مهم تاثیرگذارند. انواع ویژگی های فیزیکی و شیمیایی شامل مواردی مثل چگالی، نقطه جوش، نقطه ذوب، رطوبت، رنگ، اندازه و … است. آگاهی از اطلاعات فیزیکی و شیمیایی در فرآیند انجماد، خشک کردن، میکس یا پاستوریزاسیون تاثیر مستقیمی خواهد داشت و شاخص های شیمیایی بر تعیین پایداری، ایمنی غذایی و ارزش تغذیه ای موثر است و همچنین بر روی فاسد پذیری و قابلیت نگهداری اثر دارد.

از جمله شاخص های مهم اسید استئاریک شامل موارد زیر است:

• نقطه جوش: حدود ۳۶۱ درجه سانتی‌گراد
• محلول در: الکل، روغن‌ها، حلال‌های آلی
• نامحلول در: آب
• pH: اسیدی ضعیف
• بوی خاص: ندارد (در صورت خلوص بالا)
• حالت فیزیکی: جامد مومی‌ شکل سفید
• نقطه ذوب: ۶۹.۳ درجه سانتی‌گراد

منابع طبیعی اسید استئاریک

منابع طبیعی مواد غذایی یعنی موادی که مستقیما از طبیعت به دست می رسند و پایه و اساس تغذیه از طبیعت است، مثلا منابع گیاهی، منابع حیوانی و منابع معدنی که اسید استئاریک هم در انواع منابع طبیعی یافت می شود. برخی از مهمترین منابع طبیعی اسید استئاریک شامل:

روغن ماهی، چربی خوک و گوسفند و چربی گاو است که جزو منابع حیوانی اسید استئاریک هستند و همچنین در روغن کاکائو، روغن نارگیل، روغن سویا، روغن زیتون و روغن پالم مقدار قابل توجهی اسید استئاریک یافت می شود.

انواع کاربردهای اسید استئاریک

ماده اسید استئاریک در حوزه های مختلفی قابل استفاده است و فقط برای صنایع غذایی نیست، خلاصه‌ای از کاربرد اسید استئاریک به شرح زیر است. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله‌ جامعی که در این زمینه تهیه شده را مطالعه بفرمایید.

لوازم آرایشی و بهداشتی:

اسید استئاریک دارای خاصیت امولسیون کننده ای است که باعث قوام و بافت دهی می شود، به همین دلیل در لوسین ها، کرم مرطوب کننده، پاک کننده و بالم لب قابل استفاده است و از پایه های اصلی در محصولات آرایشی است.

صنایع داروسازی:

اسید استئاریک در انواع قرص استفاده می شود و نوعی روان کننده یا همان Lubricant است تا پودرها از هم دیگر جدا نشوند و به راحتی به یکدیگر بچسبند.

صنعت پلاستیک:

در بیشتر محصولات pvc از اسید استئاریک استفاده می شود که نوعی روان کننده و پایدار کننده است.

شمع سازی:

این ماده حتی در شمع سازی هم استفاده می شود و به شمع کمک می کند تا سختی و پایداری بیشتری داشته باشد.

رنگ:

میزان پوشش دهندگی و افزایش ماندگاری یک نوع رنگ به میزان استفاده شده همین ماده مرتبط است.

تولید صابون:

سفت بودن و پایداری صابون ها به علت بودن همین ماده اسید استئاریک است و دوام یک صابون به میزان استفاده شده این ماده در صابون بستگی دارد.

انواع اسید استئاریک

همانطور که اشاره کردیم اسید استئاریک در حوزه های متفاوتی قابل استفاده است و به همین دلیل هم انواع مختلفی دارد مثلا:

اسید استئاریک گرید 1801:

این نوع از اسید استئاریک با خلوص زیاد بیشتر برای روان کننده یا غلظت دهنده در کرم، صابون یا شمع قابل استفاده است.

اسید استئاریک گرید 1802:

آنالیز این گرید نسبتا شبیه به گرید 1801 است، با این تفاوت که یکسری ترکیبات آن متفاوت است و بیشتر برای لاستیک استفاده می شود و برخی مواقع مواد آرایشی.

اسید استئاریک گرید 1843:

این نوع نقطه ذوب بالا و خاصیت امولسیون کنندگی بالایی دارد و برای کرم، لوسیون، شامپو، صابون، شمع و ترکیبات لاستیک استفاده می شود.

مزایای ماده اسید استئاریک

این روزها استفاده از محصولات زیست محیطی و پایدار در هر حوزه ایی اولویت است و به سرعت در حال گسترش است. اسید استئاریک هم از جمله موادی است که هیچ گونه آسیبی به طبیعت و محیط زیست نمی زند و از طرفی برای بدن انسان هم بی خطر است. مزیت های این ماده به قدری است که در بسیاری از محصولات آرایشی، بهداشتی، بسته بندی ها و صنایع غذایی قابل استفاده است. در ادامه از مهمترین مزیت های این محصول را بررسی می کنیم.

مناسب برای پوست انسان:

اسید استئاریک فاقد مواد سمی یا حساسیت زا است و به همین دلیل هیچ گونه آسیبی به پوست نمی زند و به راحتی می توان برای تولید لوازم آرایش استفاده کرد و یا برای محصولات پوستی کودک کاملا بی خطر است. وجود چنین ماده ای همه آسیب های سوزش، خشکی، آلرژی و … را به حداقل آن می رساند.

سازگار با محیط زیست:

این ماده فاقد منشا شیمیایی و صنعتی است و به همین علت به راحتی قابل تجزیه است و در دنیایی که هم سویی و سازگاری با محیط زیست اولویت است، ماده ای ارزشمند تلقی می شود. استفاده از اسید استئاریک کمترین آسیب و آلودگی را برای محیط زیست تولید می کند و در صنایع غذایی، محصولات آرایشی بهداشتی و بسته بندی بدون نگرانی قابل استفاده است.

در دسترس و ارزان:

این ماده کاملا قابل کشت و در دسترس است، به همین دلیل قیمت پایینی هم دارد. کاملا برخلاف مواد صنعتی که بسیار پیچیده و پرهزینه هستند، مواد طبیعی معمولا به راحتی در دسترس و ارزان می باشند.

دارای عملکرد چند منظوره:

اسید استئاریک قابلیت های مختلفی دارد و می تواند همزمان در چند محصول نقش مهمی داشته باشد، مثلا مواد آرایشی، مواد غذایی یا محصولات بهداشتی.

نحوه تولید اسید استئاریک به روش های صنعتی

روش های تولید اسید استئاریک هیدرولیز چربی ها و تقطیر در خلا است و سفید سازی هم روش دیگری است که باعث حذف ناخالصی ها و بهبود وضعیت رنگ می شود. همچنین در برخی از مواقع هم می توان از روش هیدروژناسیون و حذف ترکیبات اشباع نشده استفاده کرد. در ادامه این روش ها را به شکل کامل تر بررسی می کنیم:

روش تقطیر:

مخلوطی از اسیدهای چرب وارد برج تقطیر می شوند و با فشار پایین و دمای زیاد، اسید استئاریک تولید می شود که اسیدهای سبک زودتر تبخیر می شوند و وارد قسمت های بالایی برج می شوند. اسیدهای سنگین تر با دمای بیشتر در خلا تبخیر و جدا می شوند.

روش تصفیه و سفید سازی:

حذف رنگ و ناخالصی ها در فرایند سفید سازی و تصفیه اتفاق می افتد که سپس مواد باقی مانده اکسیده می شوند و اسید استئاریک تولید می شود. لازم به ذکر است که در این فرآیند رنک، بو و خالص سازی نیز اتفاق می افتد.

هیدرولیز سازی چربی ها:

در این روش انواع چربی های حیوانی مثل ماهی یا چربی گوسفند با دمای بالا و تحت فشار زیاد تبدیل به نوعی گلیسیرین و اسید چرب مثل اسید استئاریک خواهد شد.

مهمترین نکات ایمنی درباره اسید استئاریک

در حالت کلی ماده اسید استئاریک یک ماده کاملا بدون خطر برای بدن است و به راحتی می توانیم برای مصارف پوستی مثل لوازم آرایشی و بهداشتی استفاده کرد، همچنین برای استفاده در مواد غذایی نیز قابل استفاده است، اما با این حال باید یکسری نکات را درباره این ماده به خصوص رعایت کنیم:

اینکه استفاده طولانی یا تماس مستقیم اسید استئاریک با چشم می تواند باعث تحریک و آسیب شود و برای استفاده در صنعت یا برای تهویه مناسب، حتما از دستکش استفاده کنید.