اسید فسفریک

اسید فسفریک خوراکی، مایع‌ای ویسکوز با گران‌روی بالا، شفاف، غیرفرار و با بوی تند است. این ماده در دسته اسید‌های ضعیف قرار می‌گیرد به همین دلیل از پرکاربرد‌ترین مواد اولیه شیمیایی در صنایع غذایی، کشاورزی و پزشکی شناخته می‌شود. به طوری که (بعد از اسید سولفوریک) رتبه دوم استفاده در جهان را به خود اختصاص داده.

از اسید فسفریک خوراکی 85% در صنایع غذایی به وفور استفاده ‌می‌شود. برای مثال به عنوان ماده نگهدارنده نقش مهمی در تولید نوشابه‌ها، فراورده‌های گوشتی و لبنیات دارد. اگر قصد خرید عمده اسید فسفریک صنعتی یا خوراکی را دارید می‌توانید با شماره تلفن ۹۱۰۰۸۸۶۶ – ۰۲۱ تماس گرفته و با کارشناسان شرکت رسام گستر راویس (که تامین کننده اسید فسفریک است) در ارتباط

اسید فسفریک چیست؟

اسیدفسفریک، اسید مزدوجی است که از یک دی هیدروژن فسفات و یک یون فسفات تشکیل شده. این اسید ضعیف سه ظرفیتی با فرمول شیمیایی H3PO4 خورندگی بالایی دارد و در مقایسه با اسیداستیک یا اسیدبوریک، قوی‌تر است. این ماده به دو حالت جامد و مایع وجود دارد که خلوص حالت مایع آن به 85% نیز می‌رسد.

این ماده باعث تشکیل 3 نوع نمک می‌شود که از طریق جایگزینی یک، دو یا سه اتم H به وجود می‌آید؛ مثل دی هیدروژن فسفات. از نمک اسیدفسفریک برای اصلاح پروتئین‌ها، بهبود کیفیت محصولات خوراکی و تغییر درجه PH استفاده می‌شود. این ماده بیشترین کاربرد را در تولید فراورده‌های لبنی دارد.

از جمله مهم‌ترین کاربردهای اسید فسفریک 85 درصد در صنایع مواد غذایی است در حالی که فسفریک اسید جامد در کشاورزی کاربرد بیشتری دارد. این ماده از رشد کپک و باکتری در مواد غذایی به خصوص در غذاهای حاوی محلول‌های قندی جلوگیری می‌کند. معروف‌ترین محصول غذایی که در تولید آن از فسفریک اسید خوراکی استفاده می‌شود نوشابه و انواع نوشیدنی‌های صنعتی است.

انواع فسفریک اسید

فسفریک اسید کاربردهای متفاوتی دارد که بر اساس درصد خلوص آن دسته‌بندی می‌شوند. انواع اسید فسفریک بر اساس ویژگی‌های آن شامل:

فسفریک ‌اسید صنعتی

این نوع اسید در صنایع بهداشتی مثل تولید محلول‌های ضدعفونی، انواع شوینده‌ها، تصفیه آب، صنعت چرم‌سازی و نساجی کاربرد دارد. لازم به ذکر است که اسید فسفریکی که در صنعت استفاده می‌شود خلوص کمتر از 85 درصد دارد. برای اطلاع از قیمت و همچنین خرید اسید فسفریک صنعتی می‌توانید با ما در شرکت راویس تماس بگیرید.

فسفریک اسید خوراکی

این دسته‌ از اسید‌ها با اضافه کردن آب به مولکول P2O5 به وجود می‌آیند و به عنوان نگهدارنده یا طعم‌دهنده در صنایع غذایی کاربرد دارند؛ به عنوان مثال برای تولید نوشابه، انواع روغن خوراکی و خوراک دام از این اسید استفاده می‌شود.

اسید فسفریک خام

اگر اسید سولفوریک با خاک فسفات واکنش دهد محصول نهایی این فرایند، اسیدفسفریک خام است. این اسید را در تصفیه‌خانه‌ها به انواع اسید‌های خوراکی و صنعتی تبدیل می‌کنند. بیشترین کاربرد حالت خام این ماده در تولید کود شیمیایی است و با نام اسید فسفریک کشاورزی شناخته می‌شود.

روش های تولید اسید فسفریک

H3PO4 را می‌توان با 2 روش اصلی تولید کرد:

روش مرطوب

رایج‌ترین روش تولید، روش مرطوب است که با نام فرایند تولید تَر نیز شناخته می‌شود. از محصول این واکنش برای تولید کودهای فسفاته مثل:MAP، DAP و SAP استفاده می‌شود. در این روش، اسیدسولفوریک را با سنگ فسفات معدنی ترکیب کرده و در نهایت فسفریک اسید و گچ به دست می‌آید. بعد از اتمام واکنش، فسفریک اسید به دست آمده را با روش جداسازی مواد جامد از ترکیب جدا کرده و برای مصرف به بازار عرضه می‌کنند.

روش حرارتی

ابتدا فسفر را در هوای آزاد قرار می‌دهند تا با اکسیژن واکنش داده و اصطلاحا اکسید شود. این اکسید گرمای نهان را جذب کرده و بعد از هیدراته شدن تبدیل به اسیدفسفریک می‌شود. در این فرایند هر چقدر دما پایین‌تر باشد غلظت ماده تولیدشده بیشتر خواهد بود. به همین دلیل برای خنک شدن محفظه احتراق از آب یا ریختن اسید سرد (از بالای دیواره به پایین) استفاده می‌کنند

اسید فسفریک در صنایع غذایی

از این ماده (همانند اسید سیتریک) برای تهیه محصولات مختلفی استفاده می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتنداز:

لبنیات: از مشتقات اسید فسفریک مثل فسفات برای افزایش ماندگاری محصولات لبنی استفاده می‌شود. با اضافه کردن این ماده‌ نگهدارنده باعث تنظیم PH و کنترل مقدار پروتئین موجود در لبنیات می‌شوند. در نتیجه افرادی که از این مواد غذایی استفاده می‌کنند دچار مسمومیت پروتئینی نمی‌شوند. لازم به ذکر است که در بیشتر مواقع از پودر اسید فسفریک در صنایع غذایی استفاده می‌شود زیرا خلوص بالاتری دارد.

فراورده‌های گوشتی: از محلول‌های نمکی فسفریک اسید مثل هگزا متا فسفات، سدیم فسفات و … برای نگه‌داشتن آب موجود در گوشت استفاده می‌شود. این کار به حفظ کیفیت و تازگی فراورده‌‌‌های گوشتی کمک می‌کند.

خوراک دام و طیور: از انواع فسفریک اسید خوراکی در تولید غذای دام و طیور استفاده می‌شود. این ماده باعث تامین مواد مغذی مثل: نیتروژن غیرپروتئینی، فسفر و …  برای دام و طیور است.

از دیگر موارد مصرف فسفریک اسید در صنایع غذایی می‌توان به تولید شکر، بکینگ پودر (که در شیرینی‌پزی کاربرد دارد) و روغن‌های نباتی اشاره کرد.

کاربرد فسفریک‌ اسید در کشاورزی

تولید کودهای آمونیوم فسفات: غنی‌شدن خاک با کودهای دارای فسفات باعث رشد بهتر گیاهان می‌شود. فسفات در رشد گیاهان آبزی نیز اثر مثبتی دارد. به طوری که با افزایش غلظت مجاز این ماده در آب می‌توان به تقویت گیاهان کمک کرد. به همین دلیل قبل از کشت محصولات، خاک را با کمک کودهایی مثل مونو آمونیوم فسفات، دی آمونیوم فسفات، منیزیم فسفات و npk غنی می‌کنند.

یکی دیگر از انواع کودهای کشاورزی، کود مایع اسید فسفریک است که به دلیل آزادشدن عنصر فسفر در بستر خاک واکنش‌های خفیفی را انجام می‌دهد. این واکنش‌ها برای تقویت خاک مفید و ضروری هستند. برای اطلاع از قیمت اسید فسفریک کشاورزی و خرید عمده آن می‌توانید از طریق لینک زیر با ما در ارتباط باشید.

همان‌طور که در قسمت بالا گفتیم: یکی از روش‌هایی که می‌توان به کمک آن رشد گیاهان آبزی را افزایش داد، افزایش غلظت فسفات در سطح آب است. لازم به ذکر است که استفاده زیاد از این اسید منجر به مرگ گیاهان می‌شود. وجود غلظت بالایی از این ماده در فاضلاب‌ها باعث تخریب اکوسیستم و آسیب‌دیدن محیط‌زیست است. در نتیجه برای استفاده از این ماده باید به استاندارد مصرف آن توجه کنید.

کاربرد اسیدفسفریک در پزشکی

اسید فسفریک خوراکی در صنایع پزشکی  و داروسازی کاربردهای زیادی دارد. از جمله مهم‌ترین موارد استفاده این ماده عبارتنداز:

 ساخت خمیردندان: در تولید خمیردندان از مشتقات این اسید مثل: دی‌ کلسیم فسفات، سدیم فسفات، کلسیم پیرو فسفات و … استفاده می‌شود. این مواد شیمیایی علاوه بر پاک‌کنندگی باعث شفاف‌ترشدن دندان‌ها نیز می‌شوند.

مواد تمیزکننده سطح دندان: علاوه بر خمیردندان و دهان‌شویه از این ماده برای تولید مواد ضدعفونی کننده و زبرکننده‌ دندان (محلول اچینگ) برای مصارف دندانپزشکی نیز استفاده می‌شود.

ساخت آسپرین: اسید فسفریک، یون هیدروژن زیادی در ساختار خود دارد به همین دلیل کاتالیزور مناسبی برای ساخت داروها از جمله آسپرین است. این اسید خطرات کمتری نسبت به سایر مواد مشابه استفاده شده در پزشکی دارد.

فسفریک اسید در شوینده‌ها

این ماده همانند بعضی از مواد شیمیایی دیگر (مثل سدیم سیترات) در تولید مواد بهداشتی کاربرد دارد. برخی از محصولاتی که در تولید آن‌ها از فسفریک اسید استفاده می‌شود عبارتنداز:

تولید شوینده: در این فرایند از اسیدفسفریک به عنوان ماده‌ای برای از بین بردن سختی آب استفاده می‌شود؛ چرا که آبِ سخت مانع از چربی‌زدایی و حتی کف‌‍ کردن شوینده‌ می‌شود. به همین دلیل اضافه کردن مقدار مجاز اسید فسفریک به عنوان بیلدر باعث نرم‌شدن آب شده و در نتیجه آلودگی‌ها را از بین می‌برد.

تولید محلول چربی‌زدا: در تولید محلول و شوینده‌های که قدرت چربی‌زدایی بالایی دارند از فسفریک اسید یا مشتقات آن استفاده می‌شود. این شوینده‌های قوی در برخی واحد‌های صنعتی به منظور از بین بردن جرم و چربی انباشته شده در قطعات نیز به کار گرفته می‌شوند.

شوینده‌هایی که از این اسید در ترکیب آن‌ها استفاده شده از قوی‌ترین‌ انواع شوینده‌ها هستند. به طوری که ملاط سیمان باقی مانده بر روی سطح، زنگ‌زدگی و رسوبات آب سخت را هم از بین می‌برند. اما توجه داشته باشید که استفاده از این اسید در مواد شوینده به شرطی مفید است که باعث بروز مشکلات ثانویه نشود. مطالعات نشان داده افزایش غلظت فسفریک اسید در مواد شیمیایی ممکن است باعث تغییر رنگ برخی سطوح مثل کاشی و سرامیک شود. علاوه بر این تماس این ماده با فلزات منجر به تولید بخار آمونیومی می‌شود.

کاربرد اسید فسفریک در صنعت

ایجاد مدارهای‌ الکترونیکی: در دستگاه‌های الکترونیکی مثل کامپیوتر، تلویزیون و … از فسفریک اسید برای ایجاد مدار الکترونیکی و دریافت امواج استفاده می‌شود.

از بین بردن زنگ آهن: از این اسید برای تبدیل فسفات آهن به فسفات سیاه استفاده می‌شود. فسفات سیاه‌شده (برخلاف اسیدفسفریک) خاصیت خورندگی ندارد و برای جلوگیری از ایجاد زنگ آن در بدنه کشتی، هواپیما و سایر وسایل آهنی استفاده می‌شود.

ساخت اسلحه: همان‌طور که در پاراگراف قبلی گفتیم فسفات سیاه‌شده خاصیت ضدخورندگی دارد به همین دلیل برای افزایش کارایی و طول عمر اسلحه از این ماده استفاده می‌شود. دلیل سیاه رنگ بودن بیشتر سلاح‌ها هم استفاده از مشتقات فسفریک اسید در ساخت‌ آن‌ها است.

عوارض اسید فسفریک

یکی از مهم‌ترین عوارضی که فسفریک اسید در بدن انسان به جا می‌گذارد پوکی استخوان است. طبق مطالعاتی که انجام شده مصرف آن به خصوص در زنان احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد. دلیل این اتفاق نیز این است که مصرف بیش از اندازه این ترکیب باعث خارج شدن کلسیم از استخوان‌ها شده و تراکم آن‌ها را کاهش می‌دهد. به همین دلیل است که توصیه می‌شود مصرف نوشیدنی‌هایی مثل نوشابه را به حداقل برسانید زیرا مقدار فسفریک اسید در نوشابه بسیار زیاد است و تداوم مصرف آن عوارض جبران‌ناپذیری دارد. از دیگر خطرات اسید فسفریک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

فسفریک اسید خاصیت خورندگی دارد و در صورت تماس با پوست منجر به التهاب، قرمزشدن، سوزش و خارش آن ناحیه می‌شود.

این ماده به شدت اشتعال‌زا است و می‌تواند باعث آنش سوزی‌ شود. بنابراین نباید در مقابل شعله آتش یا در مکان‌هایی با دمای بالا نگهداری شود.

استفاده بیش از اندازه از این ماده عاملی برای مرگ حیوانات، از بین رفتن گیاهان و آبزیان است. به طور کلی تخریب محیط‌زیست مهم‌ترین نگرانی در استفاده بی‌رویه از این اسید است.

بلعیدن فسفر و مشتقات آن منجر به حالت تهوع، درد شکم و سوزش گلو می‌شود. در صورتی که مقدار زیادی از این ماده وارد دستگاه گوارش شود خطر ایجاد شوک، توقف گردش خون و حتی مرگ را به همراه دارد.