اسید لاکتیک

اسید لاکتیک (Lactic acid) یک ماده شیمیایی حاصل از تخمیر لاکتوز است و به عنوان سوخت سلول‌های عصبی مغز پستانداران شناخته می‌شود. این ماده در مواد ترش و فرآورده‌های تخمیری مثل آبجو وجود دارد.  زمانی‌که فردی فعالیت شدید بدنی داشته باشد، ماهیچه‌های او شروع به تولید اسید لاکتیک می‌کنند. این فرآیند به طور طبیعی در بدن انسان رخ می‌دهد.

از مهم‌ترین کاربردهای لاکتیک اسید می‌توان به استفاده در صنایعی مثل تولید مواد غذایی، داروسازی، ساخت محصولات آرایشی و بهداشتی، دباغی چرم، رنگرزی، ساخت انواع پلاستیک، حلال‌ها، جوهر و لاک ناخن اشاره کرد. شرکت رسام گستر راویس واردکننده اسیدلاکتیک و سایر مواد اولیه شیمیایی در ایران است اگر قصد خرید مواد اولیه غذایی یا صنعتی را دارید می‌توانید با ما تماس بگیرید.

اسید لاکتیک چیست؟

اسید لاکتیک یک ترکیب شیمیایی آلی با فرمول C₃H₆O₃ است. این ماده به دو صورت مایع (بی‌رنگ) و جامد (سفید رنگ) سنتز شده و در صنایع مختلف استفاده می‌شود. اسید لاکتیک نقش بسیار مهمی در فرایندهای متابولیکی بدن انسان دارد. تبدیل قند به انرژی یکی از مهم‌ترین تاثیرات این ماده در بدن انسان است.

در این ترکیب گروه کربوکسیل و هیدروکسیل در کنار هم قرار گرفته و به عنوان یک اسید AHA یا آلفا هیدروکسی شناخته‌ می‌شود. این اسید در برخی صنایع سنتز آلی و بیوشیمی به عنوان یک واسطه مصنوعی کاربرد دارد. اسید لاکتیک برای اولین بار از شیر ترشیده استخراج شد به همین دلیل نام آن را از کلمه یونانی “لاکت” به معنی شیر گرفته‌اند. این ماده در دمای 18 درجه سانتی‌گراد تولید می‌شود.

این در حالی است که دمای ذوب اسید لاکتیک حدود 16-17 درجه سلسیوس و دمای جوش آن حدود 122-135 درجه سلسیوس است. این ترکیب در آب به خوبی حل می‌شود. به همین دلیل می‌توان گفت اسید لاکتیک یک ماده اسیدی است که در محلول‌های آبی عملکرد خوبی دارد. ویژگی‌های فیزیکی این ترکیب همچون نقطه ذوب و جوش، انحلال‌پذیری در آب و طعم ترش آن باعث می‌شود این ماده کاربردهای زیادی در صنایع مختلف از جمله: صنایع غذایی، داروسازی و… داشته باشد.

کاربرد اسید لاکتیک در صنایع غذایی

جلوگیری از تغییر مزه‌ غذاهای آماده و فساد میکروبی غذاهای کنسرو شده از مهم‌ترین کاربردهای اسید لاکتیک در صنایع غذایی است. این اسید به عنوان یک ماده نگهدارنده برای مواد غذایی عمل کرده و با کنترل pH ماده باعث جلوگیری از رشد باکتری‌ها و درنتیجه فاسد نشدن مواد غذایی می‌شود. این ویژگی لاکتیک اسید به تولید محصولات غذایی مثل کمپوت و کنسروها کمک زیادی می‌کند.

در واقع جلوگیری از تغییر مزه‌ غذاهای آماده و فساد میکروبی غذاهای کنسروشده از مهم‌ترین کاربردهای اسید لاکتیک در صنایع غذایی است. علاوه بر این، اسید لاکتیک در تولید انواع مواد غذایی از جمله موارد زیر کاربرد زیادی دارد:

از اسید لاکتیک برای تولید پنیر، ماست، خیارشور، انواع اسانس‌ها، شربت آبلیمو و استخراج آبمیوه‌های طبیعی استفاده می‌شود. مواد خوراکی مثل ترشی، سبزیجات، خمیرمایه نان، آبجو، شراب، کلم ترش و غذاهای تخمیر شده نیز در ترکیبات خود اسید لاکتیک دارند.

این ماده شیمیایی همانند اسید فسفریک باعث ایجاد عطر و طعم ملایم در انواع غذاها و خوراکی‌ها می‌شود. علاوه بر سبزیجات و غلات تخمیر شده، محصولات لبنی تخمیر شده (مانند کفیر و ماست) نیز حاوی این اسید هستند.

فرآورده‌های گوشتی یکی دیگر از محصولاتی است که در روند تولید آن‌ها از این اسید استفاده می‌شود. به عنوان مثال در تولید سوسیس و کالباس از اسید لاکتیک برای خوش‌طعم کردن و افزایش ماندگاری محصول استفاده می‌شود. همچنین این ماده  مزه گوشت را تا حدودی تغییر می‌دهد.

فواید اسید لاکتیک برای پوست

همانطور که می‌دانید اسید لاکتیک یکی از مشتقات شیر است. به همین دلیل استفاده از آن می‌تواند باعث شادابی پوست شما شود. مشتقات ساخته شده از این ماده در ترکیبات محصولات مراقبتی وجود دارند که همین موضوع باعث اثربخشی بیشتر محصولات آرایشی و بهداشتی می‌شود. مهم‌ترین فواید اسیدلاکتیک برای پوست عبارت‌اند از:

لایه‌برداری: لاکتیک اسید می‌تواند سلول‌های مرده را از سطح پوست پاکسازی کند و باعث شادابی پوست شود. این اتفاق با تحریک لایه‌های زیرین پوست و ترشح کلاژن رخ می‌دهد.

مرطوب‌کنندگی قوی: اسید لاکتیک کمک می‌کند تا فاکتورهای آب‌رسانی خود پوست فعال شوند. فعال شدن این ویژگی‌ها در کنار خاصیت لایه‌برداری که این اسید دارد باعث نرم‌شدن پوست‌های خشک و حساس می‌شود.

از بین بردن لکه‌های پوستی: این ماده کمک می‌کند قسمت‌هایی از پوست که دچار تغییر رنگ و لک‌های مختلف شده‌اند سریع‌تر بازسازی شوند. استفاده از محصولات حاوی اسید لاکتیک به مرور زمان باعث از بین‌رفتن کامل لکه‌ها می‌شود.

از بین بردن آکنه: لاکتیک اسید با لایه‌برداری سطح پوست به کمترشدن آکنه‌های پوستی نیز کمک می‌کند. استفاده از محصولات پوستی حاوی این ماده در طول زمان منجر به یکدست شدن سطح پوست می‌شود.

تفاوت لاکتیک‌ اسید با لاکتات

مهم‌ترین تفاوت این دو ماده در نوع عملکرد و کاربردهای آن‌ها است. اسید لاکتیک یک ماده اسیدی است که به عنوان افزودنی در مواد غذایی استفاده می‌شود در صورتی که لاکتات نوعی لاکتیک اسید است که در نتیجه فعالیت شدید بدنی در ماهیچه‌ها یا سایر اندام تولید می‌شود.

هر گاه اسید لاکتیک، یون هیدروژن یا پروتون از دست بدهد تبدیل به لاکتات یا یون لاکتات می‌شود. فرمول تجربی لاکتات C₃H₅O₃^– است. در اولین مرحله واکنش کربوهیدرات‌ها که به آن اصطلاحا گلیکولیز می‌گویند، یک واکنش آنزیمی رخ می‌دهد و سپس با احیاشدن پیرووات، لاکتات تولید می‌شود.

این ماده زمانی در بدن انسان‌ها به طور طبیعی ساخته‌ می‌شود که بدن دچار کمبود اکسیژن شده باشد. به طور مثال در هنگام دویدن و فعالیت شدید طی واکنش قندکافت، سلول‌ها تولید لاکتات را شروع می‌کنند. پس از مدتی اسید لاکتات با توجه به  pH بدن به صورت یون لاکتات تجمع پیدا می‌کند.

در بعضی افراد تجمع بیش از اندازه این ماده شیمیایی منجر به گرفتگی و احساس درد در ماهیچه‌ها می‌شود. در این حالت این سوال پیش می‌آید که چگونه اسید لاکتیک را دفع کنیم؟ برای کاهش عوارض اسید لاکتیک باید منیزیم بیشتری استفاده کرده و بعد از ورزش حتما بدن‌تان را سرد کنید.

کاهش اسید لاکتیک بدن

قبل از هر چیزی باید بدانید که وجود اسید لاکتیک برای بدن بسیار ضروری است. در واقع عملکرد عضلات انسان به ترشح متعادل این ماده بستگی دارد؛ به همین دلیل کنترل ترشح اسید لاکتیک برای حفظ سلامتی بدن الزامی است نه کاهش ترشح آن. چرا که کاهش آن نیز باعث بروز اختلالات حرکتی و دیگر مشکلات می‌شود. موارد زیر از جمله اقداماتی است که به کنترل ترشح این ماده کمک می‌کند:

نوشیدن آب: اسید لاکتیک در آب محلول است به همین دلیل نوشیدن آب مانع تجمع بیش از اندازه آن می‌شود.

تنفس عمیق: نفس عمیق کشیدن در هنگام ورزش باعث اکسیژن‌رسانی بهتر به سلول‌ها و جلوگیری از تجمع اسید لاکتیک می‌شود.

مصرف اسید چرب: خوراکی‌هایی مثل ماهی، گردو، دانه کتان و روغن ذرت برای محدود کردن تولید اسید لاکتیک مفید هستند.

مصرف ویتامین B: ویتامین B عامل انتقال گلوکز و کاهش اسید لاکتیک مضر در بدن است. موادی مثل برگ گیاهان سبز، نخود، غلات و لبنیات حاوی این ویتامین هستند.

ورزش‌کردن: ورزش کردن به صورت مستمر موجب کاهش سموم بدن به ویژه لاکتیک اسید مضر می‌شود.

فواید لاکتیک اسید برای بدن

وجود اسیدلاکتیک در بدن (به اندازه مورد نیاز) فواید زیادی برای انسان دارد. از جمله مهم‌ترین فواید آن می‌توان به 8 مورد زیر اشاره کرد:

✔به تامین انرژی بدن کمک می‌کند.
✔ باعث کاهش کلسترول خون می‌شود.
✔سرعت هضم پروتئین‌ها را افزایش می‌دهد.
✔ منجر به جذب آسان‌تر کلسیم، آهن و فسفر می‌شود.
✔فرایند انتقال غذا در روده را تسهیل کرده و سرعت می‌بخشد.
✔بروز علائم پیری مثل چین و چروک صورت را به تعویق می‌اندازد.
✔باعث حل شدن نمک‌های صفرا شده و ترشح اسید معده‌ را تحریک می‌کند.
✔مانع از رشد میکروارگانسیم‌ها (که مسئول از بین رفتن پروتئین‌ها هستند) می‌شود

عوارض مصرف اسید لاکتیک

مصرف زیاد مواد غذایی حاوی اسید لاکتیک (همانند سیترات سدیم و سایر مواد شیمیایی) همان‌طور که فواید بسیار زیادی دارد، خطراتی نیز دارد. این ماده همانند هر لایه‌بردار شیمیایی دیگری می‌تواند باعث ایجاد واکنش‌های مضر در پوست شود. از جمله مهم‌ترین این واکنش‌ها: خارش، التهاب، قرمزی، درد و احساس سوزش است. دیگر عوارض استفاده از لاکتیک اسید برای انسان عبارت‌اند از:

✘ تولید و تجمع اسید لاکتیک در دهان باعث پوسیدگی دندان‌ها شده و در صورت افزایش مقدار آن در بدن، موجب تحریک پوست و حساسیت به نور خورشید می‌شود.

✘ ترکیب این ماده با موادی مانند ویتامین C، ریتینول و AHA در زمان بروز حساسیت باعث تشدید علائم آن می‌شود.

✘ تجمع بیش از اندازه اسید لاکتیک در بدن عوارضی مثل گرفتگی و درد عضلانی دارد. همچنین باعث ایجاد اسیدوز لاکتیک در انسان می‌شود. اسیدوز لاکتیک، در صورت درمان‌ نشدن خطرات جدی به همراه دارد.