آیا استفاده از تیتانیوم دی‌ اکساید در صنایع غذایی مضر است؟

 تیتانیوم دی‌ اکساید در صنایع غذایی چیست؟

 تیتانیوم دی‌ اکساید یک ماده پودری سفید رنگ است که به خاطر خاصیت درخشندگی بالا و پوشانندگی در صنایع مختلفی استفاده می‌شود، مثل صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و رنگ‌سازی.

نقش اساسی تیتانیوم دی‌ اکساید خوراکی در صنعت غذا بهبود ظاهر محصول است و در انواع سس‌ها، بستنی، دسر، آبنبات، شکلات، خامه‌های آماده و برخی از نوشیدنی‌ها از این ماده استفاده می‌شود.

به صورت کلی تیتانیوم دی‌ اکساید خوراکی در بدن جذب نمی‌شود و کاملاً بدون تغییر دفع خواهد شد، ولی با این حال در سال‌های اخیر زیر ذره بین زیادی قرار گرفته و پژوهش‌های متعددی درباره این ماده در حال انجام است.

تحقیقات علمی درباره تیتانیوم دی‌ اکساید خوراکی (E۱۷۱)

مطالعات و تحقیقات زیادی درباره ایمنی مواد غذایی Tio۲ در غذا انجام گرفته که در این بخش تعدادی از این مطالعات را بررسی می‌کنیم، چه آن تحقیقاتی که نتوانستند آسیب قطعی و خطر بزرگی درباره تیتانیوم دی‌ اکساید پیدا کنند و چه آن مطالعاتی که خطرات احتمالی را نشان می‌دهند.

مطالعات حیوانی و آزمایشگاهی

انواع مطالعات حیوانی و آزمایشگاهی از تیتانیوم دی‌ اکساید نشان می‌دهد که این ماده می‌تواند بر روده، بافت‌ها و سیستم ایمنی اثراتی داشته باشد ولی این نتایج بستگی به میزان دوز مصرفی و مدت مصرف طولانی دارد.

به همین علت نمی‌توان نتیجه قطعی برای مصرف‌های روزانه انسانی گرفت. برخی از مهمترین مطالعات حیوانی و آزمایشگاهی تیتانیوم دی‌ اکساید شامل موارد زیر است:

مطالعه موش‌ها

مطالعه روی موش‌های بالغ نشان داده که مصرف تیتانیوم دی‌ اکساید می‌تواند روی نفوذپذیری روده اثر بگذارد و منجربه تغییراتی در ساختار بافت روده شود، مثلاً رشد سلول‌های گابلت هیپرپلاستیک، پرشدن کریپت‌ها و آسیب زدن به DNA کولون.

همچنین طبق تحقیقات مصرف E۱۷۱ می‌تواند باعث افسردگی و اضطراب زیاد روی موش‌ها شود، اما این تأثیرات روده‌ای و روانی روی موش‌های جوان کمتر است.

مطالعه موش‌ها و کرم‌های نماتود

یک مطالعه‌ای روی موش‌ها و کرم‌ها نشان داده که تیتانیوم دی‌ اکساید خوراکی می‌تواند منجربه مسمومیت در کرم نماتود‌ها شود و پاسخ‌های حاد کبدی و ریوی نیز در موش‌ها ایجاد کند.

مطالعه EOGRI نشان داده که مصرف دوز بالا تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم وزن بدن در روز بر نمو جنین حیوانات اثری نمی‌گذارد.

مطالعات انسانی و اپیدمیولوژیک

مطالعات انسانی تیتانیوم دی‌ اکساید در مقابل تحقیقات حیوانی و آزمایشگاهی خیلی محدودتر و کمتر قطعی است، با این وجود چند نمونه از این تحقیقات عبارتند از:

مطالعه میزان جذب و دفع تیتانیوم دی‌ اکساید در انسان

مطالعات نشان داده است که بیشتر تیتانیوم دی‌ اکساید مصرفی در انسان دفع می‌شود و فقط بخش خیلی کمی از آن بعد از مصرف جذب دیواره‌های روده خواهد شد. اما ممکن است ذرات خیلی ریز یا نانوذرات از سد روده عبور کنند.

بررسی میزان دریافت تیتانیوم دی‌ اکساید در بین افراد

طبق تحقیقات کودکان بیشتر تیتانیوم دی‌ اکساید مصرف می‌کنند، چون حجم مصرف آدامس، آبنبات، شکلات، سس و بستنی در کودکان بیشتر است. در بسیاری از افراد حجم دریافتی تیتانیوم دی‌ اکساید خوراکی به شکل روزانه فقط چند میلی‌گرم بر کیلوگرم وزن است که در قیاس با مصرف حیوانات بسیار پایین‌تر است.

سازمان‌های نظارتی و استاندارد‌های جهانی درباره تیتانیوم دی‌ اکساید خوراکی (E۱۷۱)

نتایج آزمایشگاهی و مطالعات علمی به تنهایی قابل اعتنا نیستند و نظارت نهاد‌های بین‌المللی با ارزیابی‌های دقیق و قانونی میزان استاندارد مصرف تیتانیوم دی‌ اکساید خوراکی را مشخص می‌کند.

بررسی سازمان غذا و دارو آمریکا یا FDA: این سازمان استاندارد غذایی TiO۲ را به عنوان افزودنی مجاز می‌شناسند و تأکید کرده که شواهد نشان می‌دهد که مصرف ناچیز این ماده در صنایع غذایی خطر جدی برای سلامت انسان ندارد.

سازمان ایمنی غذای اروپا یا EFSA: در سال ۲۰۱۶ این سازمان مطالعاتی انجام داد و اعلام کرد که خطر خیلی جدی درباره تیتانیوم دی‌ اکساید خوراکی وجود ندارد، اما خواستار انجام مطالعات بیشتر درباره نانوذرات شد.

در سال ۲۰۲۱ بار دیگر سازمان EFSA مطالعات جدیدی انجام داد و به این نتیجه رسید که جذب TiO۲ خوراکی بسیار پایین است ولی تجمع نانوذرات در بافت‌ها غیرممکن نیست. شواهد دیگری نشان داد که آسیب جزئی DNA وجود دارد و نمی‌توان به شکل کامل خطر این موضوع را رد کرد. به همین دلیل از سال ۲۰۲۲ سازمان ایمنی غذای اروپا مصرف این ماده را ممنوع کرد.

کمیته FAO/WHO یا JECFA: این سازمان مصرف تیتانیوم دی‌ اکساید را کاملاً قابل قبول دانسته و تاکنون هیچ نوع ممنوعیتی برای این ماده اعلام نکرده است.

خطرات احتمالی و ملاحظات ایمنی تیتانیوم دی‌ اکساید خوراکی (E۱۷۱)

محدودیت‌های مصرف تیتانیوم دی‌ اکساید

گروه سنی کودکان به خاطر مصرف زیاد آدامس، آبنبات، شکلات و بستنی، تیتانیوم دی‌ اکساید خوراکی بیشتری می‌خورند و به همین دلیل احتمال آسیب به این قشر از جامعه بیشتر است و توصیه می‌شود با کاهش مصرف ریسک خطر احتمالی را کم کنند.

از طرفی افرادی که دارای مشکلات گوارشی و بیماری روده هستند، بهتر است از مصرف مداوم این ماده پرهیز کنند. با این حال مصرف E۱۷۱ در اکثر کشور‌ها همچنان قانونی است و فقط یکسری محدودیت‌ها برای گروه سنی کودکان و افراد با بیماری‌های زمینه‌ای وجود دارد.

توصیه‌های ایمنی به مصرف‌کنندگان

تاکنون قانونی برای مضرات تیتانیوم دی‌ اکساید خوراکی و قطع مصرف آن اعلام نشده ولی با این وجود توصیه‌هایی به مصرف‌کنندگان در این بخش ارائه می‌دهیم، مثلا:

سعی کنید محصولات طبیعی را جایگزین کنید، مثلاً دسر خانگی، شکلات بدون رنگ یا میوه‌ها.

برچسب محصولات را قبل از مصرف بخوانید و اگر محصولی حاوی E۱۷۱ هست و شما در این باره نگرانید، مصرف آن را محدود کنید.
پیگیر اخبار و سازمان‌های نظارتی درباره مصرف این ماده باشید.

جایگزین‌های ایمن تیتانیوم دی‌ اکساید

یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای جایگزین کردن این است که تولید‌کنندگان از رنگ طبیعی به جای TiO۲ استفاده کنند، مثلاً از پودر میوه‌ها یا سبزیجات ( زردچوبه، اسفناج، چغندر، هویج یا توت) برای رنگ دادن و یا از سیب زمینی و آرد برنج و نشاسته ذرت برای ایجاد رنگ سفید.

این رنگ‌های طبیعی علاوه بر ایجاد رنگ دارای آنتی اکسیدان طبیعی و ویتأمین هم هستند. استفاده از این مواد طبیعی باعث می‌شود تا به سمت محصولات سالم‌تر و طبیعی‌تر برویم و نگران سلامتی نباشیم.

جمع‌بندی و چشم‌انداز آینده درباره تیتانیوم دی‌ اکساید خوراکی (E۱۷۱)

تیتانیوم دی‌ اکساید سال‌هاست که نقش افزودنی را دارد و برای ایجاد رنگ سفید و بهبود ظاهر مواد غذایی استفاده می‌شود. اما این ماده در سال‌های اخیر یکی از مواد غذایی بحث برانگیز شده است و برخی این ماده را برای سلامتی مضر می‌دانند.

مطالعات استاندارد غذایی TiO۲ نشان می‌دهد که این ماده در برخی گروه‌های سنی و افرادی که سابقه بیماری گوارشی دارند، می‌تواند آسیب‌زا باشد و تاکنون اطلاعیه‌ای درباره منع مصرف تیتانیوم دی‌اکسید خوراکی از طرف سازمان‌های نظارتی ارائه نشده است. با این حال بهتره که مصرف مواد خوراکی که حاوی این ماده است را کاهش دهیم، مثل سس، شکلات، بستنی یا آبنبات.